http://www.thepressproject.gr/rmf3.html
Ρήξη; Η διέξοδος από την κρίση της Ευρωζώνης
Κ. Λαπαβίτσας, Α. Καλτενμπρούνερ, Ντ. Λίντο, Τζ. Μίντγουει, Τζ. Μίτσελ, Χ.Π. Παϊνσέιρα, Ε. Πίρες, Τζ. Πάουελ, Α. Στένφορς, Ν. Τέλες, Λ. Βατικιώτης
Νοέμβριος 2011
Πρόκειται για την πρόσφατη (τρίτη) μελέτη των οικονομολόγων της Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Μελετών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με τίτλο:
Ρήξη; Η διέξοδος από την κρίση της Ευρωζώνης.
Οι συντελεστές της μελέτης ανήκουν στην ομάδα Έρευνα για το Χρήμα και τον Χρηματοπιστωτικό Τομέα (Research on Money and Finance, RMF) του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (SOAS), και συντονίζονται από τον καθ. Κώστα Λαπαβίτσα.
Προδημοσίευση - Περίληψη
1. Η κρίση της Ευρωζώνης είναι μέρος της παγκόσμιας αναταραχής που ξεκίνησε το 2007 ως αμερικάνικη κρίση στην αγορά ακινήτων, έγινε παγκόσμια τραπεζική κρίση, μετατράπηκε σε παγκόσμια ύφεση, και ως εκ τούτου οδήγησε σε κρίση του δημόσιου χρέους. Στα τέλη του 2011 υπάρχει ο κίνδυνος της επιστροφής σε μια τραπεζική κρίση στην Ευρώπη και αλλού. Στην καρδιά της αδυναμίας των Τραπεζών βρίσκεται το ιδιωτικό και το δημόσιο χρέος που συσσωρεύτηκε κατά την περίοδο της έντονης χρηματιστικοποίησης τη δεκαετία του 2000.
2.Το ευρώ είναι μια μορφή διεθνούς αποθεματικού νομίσματος που δημιουργήθηκε από μια ομάδα ευρωπαϊκών κρατών για να εξασφαλίσει πλεονεκτήματα υπέρ των Ευρωπαϊκών Τραπεζών και των μεγάλων επιχειρήσεων στο πλαίσιο της χρηματιστικοποίησης. Το ευρώ επιχείρησε να ανταγωνιστεί το δολάριο, αλλά χωρίς να έχει την υποστήριξη ενός αντίστοιχα ισχυρού ενιαίου κράτους. Θεμελιώδης αδυναμία του είναι ότι στηρίζεται σε μια συμμαχία ανόμοιων κρατών που αντιπροσωπεύουν οικονομίες με αποκλίνουσες ανταγωνιστικότητες. 3. Το ευρώ λειτούργησε ως διαμεσολαβητής στην Ευρώπη ,στη διάρκεια της παγκόσμιας κρίσης που ξεκίνησε το 2007. Η ΟΝΕ(να αλλάξει το αρχικό κι αντί για European να γίνει Economic δημιούργησε ένα διαχωρισμό μεταξύ κέντρου και περιφέρειας και εισήγαγε ανάμεσά τους σχέσεις ιεραρχίας και διακρίσεων. Η περιφέρεια έχασε σε ανταγωνιστικότητα τη δεκαετία του 2000, με συνέπεια την αύξηση των ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στις ανταλλαγές με το κέντρο και την συσσώρευση σημαντικών οφειλών προς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του κέντρου. Το αποτέλεσμα ήταν να αναδειχθεί η Γερμανία ως η κύρια οικονομική δύναμη της Ευρωζώνης.
4. Η πολιτική της Ευρωζώνης για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι βαθύτατα νεοφιλελεύθερη: περικοπή των δημόσιων δαπανών, αύξηση των έμμεσων φόρων, μείωση των μισθών, περαιτέρω απελευθέρωση των αγορών και ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Αντίστοιχες θεσμικές αλλαγές εντός της ΟΝΕ - πάνω απ 'όλα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) - εδραιώνουν την κυριαρχία του κέντρου, ιδιαίτερα της Γερμανίας. Γενικότερα, οι εφαρμοζόμενες πολιτικές απειλούν να μετατοπίσουν την ισορροπία της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής δύναμης υπέρ του κεφαλαίου και κατά της εργασίας σε όλη την Ευρώπη.
5.Η λιτότητα είναι αντιφατική, διότι οδηγεί σε ύφεση με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται το βάρος του χρέους και περαιτέρω να τίθενται σε κίνδυνο οι τράπεζες και η ίδια η νομισματική ένωση. Αυτή η αντίφαση συνδέεται με τη φύση της ΟΝΕ ως συμμαχία διαφορετικών κρατών με αποκλίνουσες ανταγωνιστικότητες. Ως αποτέλεσμα, η ΟΝΕ, σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα έντονο δίλημμα: είτε να δημιουργήσει κρατικούς μηχανισμούς που θα μπορούσαν να επιβάλλουν πολιτικές αύξησης της ανταγωνιστικότητας στην περιφέρεια ή να υποστεί ρήξη.
6.Η πιστωτική ισχύς της ΕΚΤ χρησιμοποιήθηκε αυθαίρετα για να προστατεύσει τα συμφέροντα των μεγάλων τραπεζών, των ομολογιούχων και των επιχειρήσεων, ακόμη και με την παράκαμψη του ίδιου του καταστατικού της ΕΚΤ. Η κοινωνική ισχύς έχει ιδιοποιηθεί με μη δημοκρατικό τρόπο από ένα ελιτίστικο θεσμό που εν συνεχεία τέθηκε στην υπηρεσία του μεγάλου κεφαλαίου στην Ευρώπη. Αλλά η ικανότητα της ΕΚΤ να αμβλύνει τις πιέσεις της κρίσης περιορίζεται από την απουσία ενός ενιαίου κράτους που θα στηρίξει τις υποχρεώσεις της και τη φερεγγυότητα της .
7.Η λειτουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας επίσης παρεμποδίζεται από την απουσία μιας ενιαίας κρατικής αρχής που να μπορεί να υποστηρίξει με αξιόπιστο τρόπο την διεύρυνση της ικανότητας του να δανείζει. Επιπλέον, η ικανότητα του EFSF για αναπλήρωση κεφαλαίου των τραπεζών που αντιμετωπίζουν κινδύνους αντιβαίνει στον εθνικό χαρακτήρα των ευρωπαϊκών τραπεζών. Μια συμμαχία διαφορετικών κρατών δεν μπορεί εύκολα να αντλήσει από κοινού τα κεφάλαια για τη διάσωση των εθνικών τραπεζών ενός εκ των μελών της . Δεν είναι λογικό το επιχείρημα ότι η Γερμανία θα μπορούσε, για παράδειγμα, να διασώσει τις γαλλικές ή ισπανικές τράπεζες χωρίς ανάλογο αντάλλαγμα.
8.Η σύνδεση των εθνικών κρατών με τις εγχώριες τράπεζες έχει ενταθεί κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οι τράπεζες έχουν αποκτήσει το δημόσιο χρέος των δικών τους κρατών, έχουν καταθέσει επίσης πλεονάζουσα ρευστότητα στις εθνικές κεντρικές τράπεζες (ΕθνΚΤ) και τέλος ,στηρίζονται όλο και περισσότερο στον Μηχανισμό Επείγουσας Παροχής Ρευστότητας (ΜΕΠΡ) που παρέχεται από την Εθνική Κεντρική Τράπεζα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι τράπεζες και τα εθνικά κράτη αντιμετωπίζουν τώρα αυξημένο τον κίνδυνο της από κοινού αθέτησης πληρωμών. Η επιλογή που σταδιακά εμφανίζεται για τα περιφερειακά κράτη είναι ιδιαίτερα δύσκολη: είτε να κρατικοποιήσουν πλήρως τις τράπεζες είτε να χάσουν τον έλεγχο τους.
9.Το εντεινόμενο σχίσμα μεταξύ κέντρου και περιφέρειας, η απουσία αποτελεσματικών θεσμικών αλλαγών για την ίδια την ΟΝΕ, οι πιέσεις για λιτότητα και η απειλή κατά των τραπεζών δημιουργούν δυσμενείς συνθήκες για τις περιφερειακές χώρες. Οι μελλοντικές προοπτικές είναι δυσοίωνες και περιλαμβάνουν χαμηλή ανάπτυξη, υψηλή ανεργία και αύξηση του χρέους. Η ικανότητα των περιφερειακών χωρών να παραμείνουν εντός της ΟΝΕ είναι υπό αμφισβήτηση και η πιο πιθανή υποψήφια για άμεση έξοδο είναι η Ελλάδα.
10.Η Ελλάδα προφανώς δεν είναι σε θέση, ούτε να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος της ούτε πληροί τις προϋποθέσεις των σχεδίων διάσωσης, κάνοντας αναπόφευκτη την αθέτηση πληρωμών. Ωστόσο, η αθέτηση πληρωμών με πρωτοβουλία των πιστωτών και εντός των περιορισμών της ΟΝΕ (η λεγόμενη συντεταγμένη αθέτηση πληρωμών ) δεν θα ήταν προς το συμφέρον της χώρας. Είναι πιθανόν να οδηγήσει σε απώλεια ελέγχου επί των εγχώριων τραπεζών, δεν θα άρει τη λιτότητα, θα κρατήσει τη χώρα εντός της ανταγωνιστικής μέγγενης του ευρώ, και θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια της εθνικής ανεξαρτησίας καθώς η δημοσιονομική πολιτική θα τεθεί απ’ ευθείας υπό τον έλεγχο των κρατών κέντρου. Η προοπτική μιας ενδεχόμενης εξόδου από την ΟΝΕ θα εξακολουθεί να υφίσταται.
11.Η αθέτηση πληρωμών πρέπει να γίνει με πρωτοβουλία του οφειλέτη, με κυρίαρχο και δημοκρατικό τρόπο που θα οδηγήσει σε εκτεταμένη διαγραφή του χρέους. Η στάση πληρωμών με πρωτοβουλία του οφειλέτη θα επισπεύσει κατά πάσα πιθανότητα την έξοδο από την ΟΝΕ. Η εγκατάλειψη του ευρώ θα προσφέρει περισσότερες επιλογές για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους δεδομένου ότι το κράτος θα μπορεί να μετατρέψει το σύνολο του χρέους στο νέο νόμισμα. Η έξοδος προσφέρει μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων για τη διάσωση των τραπεζών μέσω της εθνικοποίησης και της παροχής εγχώριας ρευστότητας από τη στιγμή που θα ανακτηθεί ο έλεγχος της νομισματικής πολιτικής .Ωστόσο, η έξοδος θα δημιουργήσει νέα προβλήματα για τις τράπεζες καθώς μέρος του ενεργητικού τους και των υποχρεώσεων τους, θα παραμείνει σε ευρώ. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε πιθανότατα να είναι η συρρίκνωση των ελληνικών τραπεζών με την πάροδο του χρόνου. Η έξοδος, τέλος, θα δημιουργήσει προβλήματα στη νομισματική κυκλοφορία και θα προκαλέσει συναλλαγματικά προβλήματα καθώς το νέο νόμισμα θα υποτιμηθεί. Παρ 'όλα αυτά, η διατάραξη της νομισματικής κυκλοφορίας είναι απίθανο να είναι καθοριστική, ενώ η υποτίμηση θα δώσει την ευκαιρία για ταχεία ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας. Εν κατακλείδι, εάν η Ελλάδα προβεί σε στάση πληρωμών , θα πρέπει να αποχωρήσει από την ΟΝΕ.
12.Η αθέτηση πληρωμών με πρωτοβουλία του οφειλέτη ενέχει σοβαρούς κινδύνους και κόστη .Αλλά η εναλλακτική λύση είναι η οικονομική και κοινωνική παρακμή εντός της ΟΝΕ , η οποία θα μπορούσε να καταλήξει σε χαοτική και ακόμη πιο δαπανηρή έξοδο. Αντίθετα, εάν η αθέτηση πληρωμών και η έξοδος σχεδιάζονταν και πραγματοποιούνταν από μια αποφασισμένη κυβέρνηση, θα μπορούσε η χώρα να τεθεί σε πορεία ανάκαμψης. Γι 'αυτό, θα ήταν απαραίτητο να υπάρξει ένα ευρύ πρόγραμμα, που θα περιλαμβάνει έλεγχο των κεφαλαιακών ροών ,αναδιανομή, βιομηχανική πολιτική, καθώς και ριζική αναδιάρθρωση του κράτους. Ο στόχος θα είναι να αλλάξει η ισορροπία δυνάμεων υπέρ της εργασίας, ενώ ταυτόχρονα, να τεθεί τη χώρα σε πορεία βιώσιμης ανάπτυξης και υψηλής απασχόλησης. Επίσης , θα πρέπει να προστατευτεί η εθνική ανεξαρτησία .
13.Γενικότερα, η κρίση της Ευρωζώνης σηματοδοτεί το τέλος μιας περιόδου βεβαιότητας για την οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση της Ευρώπης. Η ιδεολογία του Ευρωπαϊσμού, που υπόσχονταν αλληλεγγύη και ενότητα στους λαούς της Ευρώπης είναι σε υποχώρηση καθώς το κέντρο έχει δαιμονοποιήσει την περιφέρεια κατά τη διάρκεια της κρίσης. Το βάθος και η σοβαρότητα της κρίσης προκαλούν έντονη κοινωνική αντίδραση κατά των μεγάλων τραπεζών και επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το αδιέξοδο στο οποίο κατέληξε η ΟΝΕ εγείρει την πιθανότητα πιο ενεργούς οικονομικής και κοινωνικής παρέμβασης των εθνικών κρατών της Ευρώπης στο ορατό μέλλον.
14. Η απαιτούμενη αναδόμηση της Ευρώπης, καθώς η ΕΕ και η ΟΝΕ βρίσκονται σε πορεία συρρίκνωσης, δεν θα πρέπει να πραγματοποιηθεί από τους εκπροσώπους του νεοφιλελευθερισμού που επιδιώκουν να υπερασπίσουν τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου. Αντίθετα, θα πρέπει να είναι δημοκρατική στο περιεχόμενο, να στηριχθεί στις δυνάμεις της οργανωμένης εργασίας και της κοινωνίας των πολιτών, να αντλήσει από τη θεωρητική παράδοση της Πολιτικής Οικονομίας και των Ετερόδοξων Οικονομικών , καθώς και να βαδίσει προσεχτικά μεταξύ ενός φθίνοντος Ευρωπαϊσμού και ενός ανερχόμενου εθνικισμού. Πάνω απ’ όλα θα πρέπει να έχει διαρκώς κατά νου το παλιό σοσιαλιστικό απόφθεγμα ότι η Ευρωπαϊκή ενότητα είναι δυνατή μόνο στη βάση των συμφερόντων των εργαζομένων.
www.researchonmoneyandfinance.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου