Τηλεόραση & Internet – Connected TV και νέα επιχειρηματικά μοντέλα

Του Κωνσταντίνου Παπαβασιλόπουλου

**Το θέμα δημοσιεύθηκε στο τεύχος Ιουλίου του περιοδικού DigitalTV info

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τηλεόραση και το Internet συγκλίνουν. Αυτή είναι μια τάση που έχει ξεκινήσει σχεδόν εδώ και μια δεκαετία με βήματα και μπροστά και πίσω, με επιτυχείς εφαρμογές, αλλά και παταγώδεις αποτυχίες, με προσδοκίες και οράματα αλλά και «φούσκες». Ίσως κάποιοι να πουν ότι υπάρχει περισσότερη υπερβολή από ουσία, περισσότερος μύθος και λιγότερη πραγματικότητα, όμως διεθνώς το «παιχνίδι» έχει ανοίξει και οι εξελίξεις τα επόμενα χρόνια προβλέπεται να είναι ραγδαίες. 

Σήμερα η παροχή τηλεοπτικού περιεχομένου μέσω του Internet και γενικά IP δικτύων είναι πολύ διαδεδομένη. Νέες υπηρεσίες αναπτύχθηκαν (Hulu, Netflix, Amazon Video, Qriocity, Google TV, κ.ά.) ή βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης (YouView στο Ην. Βασίλειο), νέα πρότυπα ανοικτά προτείνονται (HbbTV στην Ευρώπη, MPEG-DASH, κ.ά.), και βεβαίως νέα επιχειρηματικά μοντέλα δοκιμάζονται και προσπαθούν να τεστάρουν την αγορά και να προσελκύσουν την προτίμηση των τηλεθεατών. 

Γενικώς επικρατεί μια «κοσμογονία», η οποία έχει περισσότερο τα χαρακτηριστικά μιας Βαβέλ, αφού δε φαίνεται μια επικρατέστερη τεχνολογία ή ένα επικρατέστερο πρότυπο, κάτι απαραίτητο προκειμένου να δημιουργηθούν οι οικονομίες κλίμακος που θα κάνουν τα τελικά προιόντα (εξοπλισμός) και τις υπηρεσίες προσιτές οικονομικά στο μέσο τηλεθεατή. 

Σε όποια έκθεση και να βρεθεί κανείς, όποιο διεθνές συνέδριο και να παρακολουθήσει, θα ακούσει τη φράση έμβλημα της εποχής μας «TV Everywhere», δηλαδή τηλεόραση παντού σε κάθε συσκευή, σε κάθε σημείο, τηλεόραση εντελώς ανεξάρτητη από περιορισμούς που επιβάλλει ο χώρος και ο χρόνος. 

Θεωρητικά κάθε συσκευή που μπορεί να συνδεθεί στο Internet, μπορεί και να παρέχει τηλεοπτικό περιεχόμενο για θέαση είτε μέσω της ενσωματωμένης οθόνης της συσκευής (υπολογιστής, tablet PC, smartphone), είτε μέσω οθόνης από άλλη συσκευή (π.χ. χρήση αποκωδικοποιητή, Βlu-ray player ή παιχνιδο-κονσόλα για παρακολούθηση μέσω τηλεόρασης). Στατιστικά στοιχεία σχετικά με την παρακολούθηση τηλεόρασης σε διάφορες χώρες (ΗΠΑ, Ην.Βασίλειο, Γερμανία, Γαλλία, κ.ά.) δείχνουν ότι ένα ποσοστό τηλεθεατών γύρω στο 20 με 25% παρακολουθεί τηλεόραση, ενώ ταυτόχρονα πλοηγείται στο Internet. Περίπου το 65% των νέων κάτω των 25 ετών στις αναπτυγμένες οικονομικά χώρες, παρακολουθεί τηλεοπτικό περιεχόμενο κυρίως μέσω Internet, παρά μέσω του τηλεοπτικού δέκτη. 

Επίσης, ένα ποσοστό των νέων κάτω των 25 ετών (γύρω στο 35%) παρακολουθεί τηλεοπτικό περιεχόμενο από tablet PC ή από smartphone. Παρατηρείται λοιπόν ένα «χάσμα γενεών», με την έννοια ότι οι νεότερες ηλικίες εγκαταλείπουν την κλασική τηλεοπτική συσκευή και προτιμούν να χρησιμοποιούν τις νέες ψηφιακές συσκευές που μεταδίδουν πρόγραμμα μέσω του διαδικτύου. Όμως, ακόμα η παρακολούθηση της τηλεόρασης γίνεται με τον κλασικό τρόπο: στο σαλόνι, ως μια διαδικασία χαλάρωσης (lean-back activity). 

Η συντριπτική πλειοψηφία των τηλεθεατών παραμένει πιστή στην τηλεοπτική οθόνη, ενώ ακόμα και στις χώρες όπου η ψηφιακή τηλεόραση παρέχει διαδραστικές υπηρεσίες (π.χ. tele-voting, tele-betting, συμμετοχή σε κουίζ και παιχνίδια, χρήση πρόσθετων πληροφοριών, όπως π.χ. στατιστικά σε ένα ποδοσφαιρικό αγώνα, κ.ά.) έχει παρατηρηθεί ότι μόλις το 15% των τηλεθεατών που είχαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν, τελικά συμμετείχαν. 

Ακόμα και όταν οι τηλεθεατές παρακολουθούν on demand περιεχόμενο, αυτό κατά 80% είναι περιεχόμενο που έχει ήδη προβληθεί από τα βασικά τηλεοπτικά κανάλια και παρέχεται ως catch-up TV υπηρεσία για όσους τηλεθεατές δεν πρόλαβαν ή δεν μπόρεσαν να το δουν την ώρα που μεταδιδόταν. 

Όλα τα μεγάλα ευρωπαϊκά τηλεοπτικά δίκτυα (και τα περισσότερα ελληνικά κανάλια) προσφέρουν τώρα μέσω Διαδικτύου ως catch-up TV υπηρεσία το πρόγραμμά τους από 7 ημέρες έως έναν μήνα πίσω. Η πιο πετυχημένη εφαρμογή αυτής της υπηρεσίας, το έχουμε αναφέρει και πιο παλιά από το Digital TV info, είναι ο iPlayer του BBC. Είναι σήμερα διαθέσιμος σε, κρατηθείτε, 400 συσκευές που συνδέονται στο Internet από PC, tablets, κονσόλες παιχνιδιών, Βlu-ray players, αποκωδικοποιητές, smartphones, dongles και βεβαίως και σε smart TV. Το επιτυχημένο παράδειγμα του BBC βρίσκει μιμητές ανάμεσα σε όλους τους μεγάλους παρόχους ελεύθερης και συνδρομητικής τηλεόρασης ανά τον κόσμο. 

Επίσης μια τάση που εξυπηρετεί αυτή τη δραστηριοποίηση είναι ότι οι πολίτες αρχίζουν όλο και περισσότερο να παρακολουθούν online περιεχόμενο μεγάλης διάρκειας (long-form με πάνω από δέκα λεπτά διάρκεια) σε σχέση με έναν χρόνο πριν, άρα τηλεοπτικές σειρές, ενημερωτικές εκπομπές και αθλητικά γεγονότα χωράνε πλέον μέσα στις «καταναλωτικές συνθήκες» όσων διαθέτουν μια διασυνδεδεμένη συσκευή, όπως π.χ τα tablets (σημειωτέον ότι πάνω από το 95% της παρακολούθησης περιεχομένου σε tablets αφορά το iPad). 

Παρά όμως την εξάπλωση των tablets η πιο σημαντική νέα τεχνολογία είναι οι συνδεδεμένες τηλεοπτικές συσκευές (Connected TVs ή Smart TVs). 

Οι Smart TVs είναι αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο στοίχημα των εταιριών κατασκευής τηλεοπτικού εξοπλισμού (π.χ. Samsung, Sony, Philips, κ.ά.) για δύο λόγους: μπορούν να μειώσουν σημαντικά το χρόνο ζωής του τηλεοπτικού δέκτη (π.χ. ενώ πριν αγοράζαμε τηλεόραση κάθε 10-15 χρόνια, σήμερα ίσως χρειαστεί να το κάνουμε κάθε 5 χρόνια) και επίσης διότι δίνει τη δυνατότητα στους κατασκευαστές να επεκτείνουν την παροχή τους, όχι μόνο στο τελικό προιόν όπως συνέβαινε έως τώρα, αλλά και σε πιθανές υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας μέσω του Internet. 

Η τάση υπέρ των Smart TVs είναι συντριπτική: τo 50% των τηλεοράσεων που κατασκευάζει η Philips και το 80% των αντίστοιχων που κατασκευάζει η Sony είναι Smart TVs. Οι ειδικοί αναλυτές εκτιμούν ότι το 2015 πάνω από 500 εκατομμύρια τηλεοπτικοί δέκτες εγκατεστημένοι στα νοικοκυριά παγκοσμίως θα είναι Smart TVs, δηλαδή το 70% του συνόλου. 

Όμως, το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι εταιρίες χρησιμοποιούν δικές τους πατέντες και λύσεις, δικό τους λογισμικό, με αποτέλεσμα την κατάτμηση της αγοράς, ενώ ο καταναλωτής θα είναι «δεμένος» με τη λύση που παρέχει ο κατασκευαστής της τηλεόρασης που έχει στο σπίτι του (φαινόμενο ανάλογο με το «πάντρεμα» κάρτας - αποκωδικοποιητή που χρησιμοποιούν κάποιοι συνδρομητικοί πάροχοι). 

Απαιτείται να δοθεί μεγαλύτερος χώρος για την ανάπτυξη διεθνώς αποδεκτών προτύπων και μια τέτοια πρωτοβουλία είναι η υιοθέτηση του ανοικτού προτύπου HbbTV που είναι ευρωπαϊκής πατέντας και μάλιστα δημιουργήθηκε από τα εργαστήρια των δημόσιων τηλεοπτικών σταθμών των μελών της EBU (είναι επιτέλους καιρός και η ΕΡΤ να δραστηριοποιηθεί τεστάροντας το HbbTV, όπως ήδη κάνει ακόμα και η δημόσια τηλεόραση της Αλβανίας!). 

Ταυτόχρονα, διεθνείς οργανισμοί όπως η I.T.U. (η οποία πρόσφατα δημοσιοποίησε τα αποτελέσματα των επιτροπών μελέτης κοινών προτύπων για την 3D τηλεόραση), πρέπει να υποστηριχθούν για να προωθήσουν τη διαδικασία παραγωγής προτύπων. Οδεύουμε προς μια τηλεοπτική οικονομία βασισμένη στο κατέβασμα εφαρμογών, τα apps. Τα apps μπορούν να παραχθούν από περισσότερους του ενός παίκτες: από τους κατασκευαστές του τηλεοπτικού εξοπλισμού, από τους τηλεοπτικούς σταθμούς, από τους συνδρομητικούς παρόχους, από τους ιντερνετικούς παρόχους, από τις εταιρίες κινητής τηλεφωνίας, από τις εταιρίες παροχής υπηρεσιών δικτύων, από τους διαχειριστές portals, κ.ά. Εύκολα λοιπόν καταλαβαίνει κανείς ότι χωρίς κάποια προτυποποίηση ο τηλεθεατής θα βρίσκεται εγκλωβισμένος και με περιορισμένες επιλογές. 

Όσο για το ποιο επιχειρηματικό μοντέλο θα επικρατήσει, η απάντηση δεν είναι σήμερα εμφανής, αν και οι ειδικοί λένε γενικά ότι θα επικρατήσει εκείνος που θα προσφέρει στον τηλεθεατή την πιο ολοκληρωμένη και εύκολη στη χρήση εμπειρία. Ποιος έχει σήμερα το πάνω χέρι; Πιθανότατα οι κάτοχοι του περιεχομένου και μετά οι μεγάλοι τηλεοπτικοί σταθμοί και συνδρομητικοί πάροχοι, διότι ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται για την τεχνολογία, αλλά για την πρόσβαση στο πρόγραμμα που του αρέσει να βλέπει. 

Όμως, όταν οικονομικοί κολοσοί όπως οι Google, Apple, Microsoft αποφασίζουν να επενδύσουν στη σύγκλιση τηλεόρασης - internet είναι σίγουρο ότι θα αξιοποιήσουν τα οικονομικά μέσα που έχουν για να αποκτήσουν προνομιακή πρόσβαση στο περιεχόμενο. Από τη δική τους μεριά οι «παραδοσιακοί» τηλεοπτικοί πάροχοι θα συνδέσουν τη βασική συνδρομητική τους υπηρεσία με την προσφορά στους συνδρομητές έξτρα δυνατοτήτων (π.χ. πρόσβαση από κινητό τηλέφωνο ή μέσω Internet ή δωρεάν παροχή υπηρεσίας Video On Demand για τους υπάρχοντες συνδρομητές, κ.ά.). Στόχος των παραδοσιακών είναι να «τσιμεντώσουν» τη σχέση που έχουν με τους συνδρομητές τους και να τους προσφέρουν μεγαλύτερη δυνατότητα συμμετοχής (engagement) στην επιλογή του περιεχομένου που τους ενδιαφέρει. 

Ένα παράδειγμα επιτυχούς αξιοποίησης των νέων εφαρμογών με στόχο την αύξηση της συνδρομητικής βάσης είναι και ο δορυφορικός συνδρομητικός πάροχος της γειτονικής Τουρκίας, ο DigiTurk. Στόχος του DigiTurk είναι να αποκτήσει συνδρομητές από τη μεγάλη δεξαμενή των Τούρκων εμιγκρέ που ζουν στη Δυτική Ευρώπη (κυρίως Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Γαλλία, Αυστρία, κ.ά.). Αποφάσισαν να διαθέσουν αποκωδικοποιητές με σύνδεση στο Internet με δυνατότητα για Over The Top (OTT) κατέβασμα περιεχομένου και θέαση στον τηλεοπτικό δέκτη. Ήρθαν σε συμφωνία με την εταιρία AirTies για τον εξοπλισμό, και με την Microsoft για την προστασία των δικαιωμάτων (PlayReady DRM). 

Οι αποκωδικοποιητές υποστηρίζουν adaptive bit rate streaming, γεγονός που επιτρέπει ευελιξία ως προς το bit rate της συσκευής παρακολούθησης (PC, smartphone, τηλεόραση, κ.ά.). Ο DigiTurk δίνει πρόσβαση σε premium περιεχόμενό του μέσω του portal DigiTurkWebTV, το οποίο περιλαμβάνει επιλογές ανάμεσα σε κανάλια σε real-time, Video On Demand και catch-up TV υπηρεσία προσφέροντας παράλληλα μεγάλο μέρος του περιεχομένου σε High Definition. 

Kλείνοντας να τονίσουμε ότι είμαστε τόσο κοντά, αλλά ταυτόχρονα και τόσο μακριά από το μέλλον που μόλις περιγράψαμε: τα ανοικτά ζητήματα από την άποψη ρυθμίσεων, ανταγωνισμού, προτύπων, προστασίας δικαιωμάτων, επικρατέστερου επιχειρηματικού μοντέλου και καταναλωτικής συμπεριφοράς θα πρέπει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να αντιμετωπιστούν σύντομα προς όφελος κυρίως των ίδιων των πολιτών.